Dikkat eksikliği / hiperaktivite bozukluğu (DEHB) çocukları etkileyen en yaygın zihinsel bozukluklardan biridir. DEHB ayrıca birçok yetişkini de etkiler. DEHB’nin belirtileri arasında dikkatsizlik (odaklanamamak), hiperaktivite (ayara uymayan aşırı hareket) ve dürtüsellik (düşüncesiz anda gerçekleşen aceleci eylemler) sayılabilir.
DEHB genellikle ilk olarak okul çağındaki çocuklarda sınıf veya okuldaki sorunlara yol açtığında tanımlanmaktadır. Erkekler arasında kızlardan daha yaygındır.
İçindekiler
Belirtiler ve Tanı
Yüksek aktivite seviyeleri, uzun süre boyunca herhangi bir şeye odaklanamama ve sınırlı ilgi alanları gibi birçok DEHB semptomu genel olarak küçük çocuklar için yaygındır. DEHB olan çocuklarda hiperaktivite ve dikkatsizlik beklenenden çok daha belirgin şekilde seyreder. Bunla birlikte evde, okulda veya arkadaşları ile birlikteyken sıkıntı ve sorunlara neden olur.
DEHB üç tipten biri olarak tanınır: dikkatsiz tip, hiperaktif / dürtüsel tip veya kombine tip. Teşhis, son altı aydır ve meydana gelen semptomlara dayanmaktadır.
Dikkatsiz Tip
Aşağıdaki belirtilerden altı tanesi (veya 17 yaşından büyük kişiler için beş) birlikte görülür.
- Ayrıntılara çok dikkat edemez ya da okul veya iş görevlerinde dikkatsiz hatalar yaparlar.
- Dersler, konuşmalar veya uzun okumalar gibi görevler veya faaliyetlere odaklanma konusunda problemler yaşarlar.
- Konuşulduğunda dinliyor gibi görünmezler (akılları başka bir yerde gibidir)
- Talimatlara uymaz ve okul, ev işleri veya iş görevlerini tamamlamazlar (görevleri başlatabilir ancak odağı hızla kaybeder).
- Görevleri ve işleri organize etme konusunda sorunları vardır (zamanı iyi yönetemezler, dağınıktırlar)
- Rapor hazırlama ve form doldurma gibi sürekli zihinsel çaba gerektiren işleri önler veya bunlardan kaçınırlar.
- Genellikle okul gazeteleri, kitaplar, anahtarlar, cüzdan, cep telefonu ve gözlükler gibi günlük yaşam için gerekli olan şeyleri kaybederler.
- Kolayca dikkatleri dağılır.
- Günlük ve basit işleri yapmayı bile unuturlar. (Diş fırçalamak gibi)
Hiperaktif / Dürtüsel Tip
Aşağıdaki belirtilerden altı tanesi (veya 17 yaşından büyük kişiler için beş) birlikte görülür.
- Elleri ve ayakları sürekli kıpırdama halindedir. Koltukta oturur vaziyette kalamazlar.
- Koşma ya da tırmanma halindedirler.
- Sessiz ortamlardan hoşlanmazlar.
- Her zaman bir motor ile çalıştırılıyormuşcasına hareket halindedirler.
- Çok fazla konuşurlar.
- Bir soru bitmeden diğerini sorarlar. Ya da cevabı dinlemeden başka bir soruya geçerler.
- Sırada beklemekten hoşlanmazlar, sırasını bekleyemezler.
- Başkalarının cümlelerini keser ya da araya girerler.
DEHB’yi teşhis edecek laboratuvar testi yoktur. Teşhis ebeveynlerden, öğretmenlerden ve diğerlerinden bilgi toplamayı, kontrol listelerini doldurmayı ve diğer tıbbi sorunları dışlamak için tıbbi bir değerlendirme yapmayı (vizyon ve işitme taraması dahil) içerir. Belirtiler, kişinin meydan okurcasına veya düşmanca olmasının veya bir görevi veya talimatları anlayamamasının sonucu değildir.
DEHB’nin Nedenleri
Bilim insanları henüz DEHB’nin spesifik nedenlerini belirleyememiştir. Genetiğin DEHB’ye katkıda bulunduğuna dair kanıtlar var. Örneğin, DEHB olan dört çocuktan üçünün bu bozukluğa sahip akrabası vardır. DEHB’nin gelişimine katkıda bulunabilecek diğer faktörler arasında erken doğum, beyin hasarı ve annenin sigara içmesi, alkol kullanımı veya hamilelik sırasında aşırı stres olması sayılabilir.
DEHB Nasıl Tedavi Edilir
DEHB tedavisi genellikle şunları içerir:
- Tıbbı yöntemler ile çocuk beyninin dikkat etme, yavaşlama ve daha fazla kendi kendine kontrol kullanma becerisini aktive etmek.
- Davranış terapisi ile çocukların DEHB ile geciken sosyal, duygusal ve planlama becerilerini geliştirmelerine yardımcı olmak.
- Ebeveyn koçluğu ile DEHB’nin bir parçası olan davranış zorluklarına cevap vermenin en iyi yollarını öğrenmek.
Öğretmenler ve okul personeli, ebeveynlere ve doktorlara davranış ve öğrenme problemlerini değerlendirmede yardımcı olacak bilgiler sağlayabilir ve davranışsal eğitime yardımcı olabilir. Ancak, öğretmenler ve okul personeli DEHB’yi teşhis edemez, tedavi konusunda karar veremez veya öğrencinin okula gitmek için ilaç almasına karar veremez. Sadece ebeveynler bu kararları çocuğun doktoruyla alabilir.
Doğru tedavi DEHB’nin iyileşmesine yardımcı olur. Ebeveynler ve öğretmenler küçük çocuklara dikkatlerini, davranışlarını ve duygularını yönetmede daha iyi olmalarını öğretebilir. Büyüdükçe, çocuklar kendi dikkatlerini ve öz kontrollerini geliştirmeyi öğrenebilir.
DEHB tedavi edilmediğinde, çocukların okul ve hayat kalitesi düşebilir. Düşük özgüven, depresyon, muhalif davranış, okulda başarısızlık veya aile çatışmasına yol açabilir.
DEHB ve Yetişkinler
DEHB’li yetişkinlerin çoğu bozukluğa sahip olduklarının farkında değildir. Kapsamlı bir değerlendirme tipik olarak geçmiş ve mevcut semptomların gözden geçirilmesini, tıbbi bir muayenenin ve yetişkin derecelendirme ölçeklerinin veya kontrol listelerinin kullanımını içerir. DEHB olan yetişkinler ilaç tedavisi, psikoterapi veya kombinasyonla tedavi edilir. Dikkat dağıtıcı unsurları en aza indirmenin ve yapı ve organizasyonu arttırmanın ve acil aile üyelerini dahil etmenin yolları gibi davranış yönetimi stratejileri de yardımcı olabilir.
Tüm yazılarım için BURAYA,
Instagram hesabımıza ulaşmak için BURAYA tıklayınız.
