Çocuklarda Dil Gelişimi

Bebeğinizin ilk kelimeleri sizin için muhtemelen hayatınızda duyduğunuz en güzel müzik olacaktır. Fakat bebeğinizin konuşma ve dil gelişiminin yolunda olup olmadığını nasıl anlayabilirsiniz?

Öncelikle her çocuğun kendi hızı ile konuşmayı öğrendiğini, genel kilometre taşlarının konuşma ve dil gelişimi için sadece rehberlik edebileceğini unutmayınız. Yani şudur ki; bebeğiniz belirtilen aralıklarda, belirtilen gelişimi göstermiyorsa ortada bir problem olduğu söylenemez. Endişelendiğiniz bir husus olması durumunda doktorunuza başvurmak en doğru yol olacaktır.

0-3 Ay

Çocuğunuz üç ayın sonunda şunları yapabilir:

• Annesinin sesini tanır.
• Onunla konuşulduğunda gülümser.
• Tanıdık seslere yönelir.
• Keyiflendiğini gösteren sesler çıkarır.
• Farklı ihtiyaçları için farklı şekilde ağlar.
• Homurdanır, kıkırdar ve sızlanır.
• Aggu-guggu gibi sesler çıkarır.
• Ani bir ses duyduğunda sıçrar.

3-6 Ay

Çocuğunuz altı ayın sonunda şunları yapabilir:

• Başını konuşan kişiye doğru çevirebilir.
• Konuşan kişinin ağız hareketlerini izler.
• Ses tonlarındaki değişiklikleri fark eder.
• Coşku, zevk ve hoşnutsuzluğunu farklı şekilde seslendirir.
• Acı duyduğunda veya acıktığında farklı şekilde ağlar.
• Güler ve iç çeker.
• Değişik sesler çıkarabilmek için ağzını şekilden şekile sokar.
• Farklı ihtiyaçlar için farklı sesler kullanır.
• Arzularını jestleri ile iletir.
• Dikkat çekmek için bir takım sesler çıkarır.
• Sesleri ve hareketleri taklit etmeye çalışır.
• Neredeyse konuşmaya benzeyen “p”, “b” ve “m” gibi birçok yeni harf ile ses çıkarır.
• Müzik seslerine dikkat eder.

Bu aşamada olan tüm bebeklerin, hatta sağır olanların bile dil gelişimi aynıdır. Böylece tüm bebekler herhangi bir dili öğrenme kapasitesi ile doğarlar. Ancak sosyal etkileşim, bu zaman dilimi sonunda hangi dili öğreneceklerini belirler.

Dil gelişimi için 6 ila 12. aylar çok önemlidir.

6-9 Ay

Çocuğunuz dokuz ayın sonunda şunları yapabilir:

• Sesin kaynağını arar.
• Konuşmaları ve diğer sesleri dikkatlice dinler.
• Onlarla konuşulmasa bile konuşmaya aktif ilgi duyarlar.
• “baba”, “anne”, “bay bay” diyebilir.
• Kendi ismini tanır.
• Arkadaşça veya öfkeli seslere uygun şekilde karşılık verir.
• Ruh hallerini ses ve beden dili ile ifade eder.
• Daha çeşitli sesler çıkarır.
• Sessiz ünsüzler ve ünlülerin rastgele kombinasyonları çıkarabilir.
• Tonlama denemeleri yapar.
• Sesleri değiştirmek için dilini kullanır.
• Heceleri tekrarlar.
• Konuşma seslerini ve tonlamaları tekrarlar.

9-12 Ay

Çocuğunuz on iki ayın sonunda şunları yapabilir:

• Ortak nesneler ve aile üyelerinin isimleri için kelimeleri tanır.
• Basit isteklere cevap verir.
• “Hayır” kelimesinin anlamını anlar.
• Hareketleri anlar.
• Sesleri ve isimleri insanlarla ilişkilendirir.
• Kendi ismini bilir.
• İki ya da üç heceli sesleri tekrarlar.
• Dikkat çekmek için ağlamaktan dışında sesler kullanır.
• Herhangi bir kişiye “anne” ve “baba” diyebilir.
• Bağırır ve çığlık atar.
• Sesleri tekrarlar.
• Ünsüz ve sesli harfleri kullanır.

Erken Çocukluk Dönemi / Yürüyen Çocuk Dönemi

Yaşamlarındaki ikinci yılda dil gelişimi,her çocukta farklı olarak ilerler. 12 aylıkken çoğu çocuk “anne” ve “baba” kelimesini kullanır. Her ay yeni kelimeler ekler ve geçici olarak kelimeleri kaybeder.

12-15 Ay

Çocuğunuz on beş ayın sonunda şunları yapabilir:

• İsimleri tanır.
• Tek adımlı talimatları anlar ve takip eder.
• Duruma uygun şekilde güler.
• Genellikle “b”, “c”, “d” ve “g” ile başlayan 4 ila 6 anlaşılabilir kelimeyi kullanır.
• Kısmi kelimeleri kullanır.
• “Hayır” kelimesini söyleyebilir ya da jestleri ile ifade edebilir.
• Yardım isteyebilir ya da hareketleri ile yardım istediğini belli eder.
• Konuşmalarının ancak yüzde 20’sinden daha azını yabancılar anlayabilir.

15-18 Ay

Çocuğunuz on sekiz ayın sonunda şunları yapabilir:

• “Yukarı”, “Aşağı”, “Sıcak” ve “Kapalı” gibi kavramları anlar.
• Çoğunlukla isimler olmak üzere 10 ila 20 anlaşılabilir kelime kullanır.
• Tanıdık insanların, nesnelerin ve vücut bölümlerinin isimlerini tanır.
• Cümleler oluşturmak için iki kısa kelimeyi bir araya getirir.
• Konuşmalarının ancak yüzde 20 ila 25’ini yabancılar anlayabilir.

18-24 Ay

18-24 aylar arasında küçük çocuklar, her şey için kelimeler olduğunu ve dil gelişimlerinin hız kazanacağını anlamaya başlarlar. Bir çocuğun ilk sözlerinin yaklaşık 50’si evrenseldir: yiyecekler, hayvanlar, aile üyeleri, oyuncaklar, araçlar ve giysilerin adları gibi.. Genellikle çocuklar ilk önce “karahindiba” yerine “çiçek” gibi genel isimler öğrenirler ve tüm oyuncakları “toplar” olarak adlandırmak gibi sözcükleri genelleyebilirler. Bazı çocuklar sosyal durumlar ve sevgi ifadelerini diğerlerinden daha kolay öğrenirler. Bu yaşta çocuklar genellikle 20 ila 50 anlaşılabilir kelimeye sahiptir ve aşağıdakileri yapabilirler:

• İki adımlı talimatları takip ederler.
• Vücudun bölümlerine gösterebilirler.
• Çok heceli kelimeleri denerler.
• Üç kelimelik cümleler kurarlar.
• İki kelimelik sorular sorarlar.
• Şarkıları tekrar edip,eşlik ederler.
• Bir yerlerinin acıdığını sözlü bir şekilde belirtirler.
• Konuşmalarının ancak yüzde 50 ila 70’ini yabancılar anlayabilir.

24-36 Ay

24-36 Ay arası çocukların günde dokuz yeni kelime öğrendikleri tahmin edilir. Çocuğunuz bu dönemde şunları yapabilir:

• İsimleri içeren 400 kelimelik bir kelime hazneleri oluşur.
• Zamirlerin kullanırlar.
• Üç ila beş kelimelik cümleler kurarlar.
• Az önce gördüklerini veya deneyimlediklerini tanımlama yeteneği kazanırlar.
• Geçmiş zaman ve çoğulların kullanımını yapabilirler.
• Vücut parçaları, renkler, oyuncaklar, insanlar ve nesnelerin isimlerini söyleyebilirler.
• Tekerlemeler, şarkılar ve hikayeleri tekrar ederler.
• “Ne” sorularına cevaplama yeteneği geliştirirler.

Çocuklar, daha önce hiç duymadıkları cümleleri, taklit etmek ederek öğrenirler. Bu öğrenme şekli, sahip oldukları dilin genel ilkelerine ve kurallarına dayanır. Bir çocuk üç yaşına geldiğinde, konuşmasının çoğu anlaşılabilir. Ancak yetişkinler gibi, çocuklarında konuşmayı ne kadar tercih ettiği değişen bir faktördür.

3-4 Yaş

Bu yaş aralığındaki çocuklar genellikle aşağıdakileri yapabilir:

• Duyduklarının çoğunu anlarlar.
• Baskın olmaya başlayan fiillerle  birlikte 900 ila 1000 kelimelik kelime dağarcıkları vardır.
• Genellikle heceleri veya kelimeleri tekrar etmeden konuşurlar.
• Zamirleri doğru kullanırlar.
• Üç ila altı kelimelik cümleler kullanırlar.
• Sorular sorarlar.
• Deneyimleri ve etkinlikleri ilişkilendirirler.
• Hikaye anlatırlar. (Okul öncesi dönemde kekemelik ve kekeleme normaldir.)

4-5 Yaş

Dil becerileri genellikle 4-5 yaş arasında çiçek açar. Bu yaştaki çocuklar şunları yapabilir:

• Düşündüklerini kapsamlı olarak söylerler.
• Diğer çocuklarla ve yetişkinlerle kolayca iletişim kurabilirler.
• Çoğu kelimeyi doğru telaffuz ederler.
• 1.500 ila 2,500 kelime dağarcığına sahip olurlar.
• Altı ila sekiz kelimelik ayrıntılı cümleler kullanırlar.
• Dört heceli kelimeleri tekrarlayabilirler.
• En az dört edat kullanırlar.
• Konuyla ilgili hikayeler anlatırlar.
• Hikayelerle ilgili soruları cevaplayabilirler.

5 Yaş

Beş yaşındayken çoğu çocuk aşağıdakileri yapabilir:

• Ardışık üç komutu takip ederler.
• Sürekli konuşurlar.
• Sayısız soru sorarlar.
• Açıklayıcı kelimeler ile bileşik ve karmaşık cümleler kullanırlar.
• Tüm ünlüleri ve ünsüzleri bilirler.
• Genellikle doğru dil bilgisi kullanırlar.

Altı yaşındakiler genellikle kendi dil bilgisini ve yanlış konuşmalarını düzeltebilirler. Çoğu çocuk, altı ve sekiz yaşlarındaki kelime dağarcıklarını iki katına çıkarır ve yaklaşık yedi yaşında okumaya başlar. Okuduğunu anlamada büyük sıçrama, yaklaşık dokuz yaşında gerçekleşir. On yaşındakiler figüratif kelime anlamlarını anlamaya başlar. Ergenler ise genellikle lisede yetişkin tarzında konuşurlar ve lisede dil olgunluğunu kazanırlar.

Ortak Sorunlar

Dil gecikmesi, çocuklarda en sık görülen gelişimsel gecikmedir. Dil gecikmesinin çevresel ve fiziksel olmak üzere birçok nedeni vardır. Üç yaşın altındaki çocuklarda dil gecikmelerinin yaklaşık yüzde 60’ı kendiliğinden düzelir. Erken müdahale genellikle diğer çocukların kendi yaş gruplarına yetişmelerine yardımcı olur.

Dil gecikmesine neden olabilecek genel durumlar şunları içerir:

• Dil dışındaki becerilerin geliştirilmesi üzerine yoğunlaşma.
• Küçük çocuğa yorum yapan yaş aralığında büyük kardeşlerin olması.
• Dil uyarımı ve birebir dikkatin yetersizliği.
• Çoklu dil öğrenme durumunun neden olduğu gecikmeler.
• Psikososyal yoksunluk.

Dil gecikmesi, aşağıdakileri de içeren çeşitli fiziksel bozukluklardan kaynaklanabilir:

• Zeka geriliği.
• Olgunlaşma gecikmesi (beynin konuşma merkezlerinin normalden yavaş gelişimi), geç konuşmanın yaygın bir nedeni olarak görünür.
• İşitme bozukluğu.
• Öğrenme düşüklüğü.
• Serebral palsi.
• Otizm.
• Diğer nörolojik bozuklukların yokluğunda bile doğumsal sorunlar.
• Klinefelter sendromu. (erkeklerin ekstra X kromozomu ile doğduğu bir bozukluktur)

Beyin hasarı veya merkezi sinir sistemi bozuklukları aşağıdakilere neden olabilir:

• Alışılagelmiş afazi veya alıcı dil bozukluğu (Konuşulan dilin anlaşılmasında bir eksiklik veya konuşma diline cevap verme becerisi eksikliği)

• İfade edici afazi (Normal dili anlamalarına rağmen konuşma ya da yazma yetersizliği)

• Çocukluk çağı apraksi (İstenen hece veya kelime için sesin yerine konulan konuşma)

Ebeveynler ve bakım verenlerin erken dil gelişimi üzerinde önemli bir etkisi olduğu düşünülür. Çocuğunuzun dil gelişimine katkıda bulunmak için “Çocuklarda Dil Gelişimine Destek Olmak” yazısını okuyabilirsiniz.

Instagram hesabımıza ulaşabilmek için BURAYA tıklayabilirsiniz.

Sağlık ve sevgiyle kalın.