Doğru Oyuncak Seçimi Nasıl Olmalı

Oyuncaklar… Birçoğumuzun evinde en çok yer kaplayan, olması gereken yerde değil de mutfakta, salonda, hatta banyoda bile evimizin baş dekorları olan oyuncaklar. Biz karı-koca olarak kızımız doğduğundan beri çok oyuncak almayacağız dememize rağmen şu yazıyı yazarken bile etrafta rengarenk oyuncaklar gözüme çarpıyor.

Bu yazıda kendi deneyimim üzerinden bebeklik ve okul çağına kadar olan dönemlerde çocuklar için neler gerekli, neler gereksiz sizlere aktarmaya çalışacağım. 3 yaşına kadar olan dönem deneyimlerimi aktardığım, sonrası ise kısa bilgilerle özet geçtiğim ve umarım sizlere faydalı bir yazı olacak…

İlk Hevesler

Bebeğimiz dünyaya geldiğinde hevesle yaptığımız işlerden biri de oyuncak almaktır. Çocuğumuzun ilk haftalarda sadece karnını doyurmak ve uyumak eylemleri dışında bir şey yapmadığını görünce, o oyuncakların fotoğraflara güzel fon olmak dışında uzun bir süre işe yaramadığını fark ediyoruz. Ben kızımın birkaç ay boyunca oyuncaklardansa oynattığım el parmaklarıma daha ilgi duyduğunu çok iyi hatırlıyorum. Hatta bayılıyordu. Gözleriyle takip etmek bebeklerin ilk gelişim özelliklerindendir.

İlk günlerinde bebeklerin siyah beyaz gri tonda gördükleri bilinir.

1. ayları dolduğunda artık turuncu kırmızı yeşil ve sarıyı algılarlar. Kızımın uzun süre siyah şeylere ilgisi daha fazlaydı. Onun için siyah, bacakları sallanan bir örümceği çok aramıştım ama bulamamıştım ve yünle kendim yapıp bir sopanın ucuna bağlayıp sallıyordum. Çok ilgisini çekiyordu. Bütün oyuncaklarını anlatmayacağım tabii ki ancak bir çocuğun gelişimini takip ederek oyuncak almanın, hatta evdeki eşyaları değerlendirmenin önemini belirtmek  isterim. Oyuncaklar çocukların ilgi alanları ve gereksinimleri doğrultusunda alındığında onları daha mutlu etmektedir.

Neyse ki artık kızlar da mühendis olabiliyor!

Oyuncaklarda cinsiyet ayrımı, belki bu yazının konusu değil ama değinmeden geçemeyeceğim. Maalesef oyuncak sektörü de bizi bu ayrıma çok zorluyor. Tabi ki klasik anlayışın dışında olan şirketler var ancak ulaşılabilirlik açısından diğer büyük şirketlerin arasında kayboluyorlar. Cinsiyet ayrımı yapılan oyuncaklarda kız çocukları artık eskiye oranla şanslılar çünkü artık onlar da ‘mühendis’ olabiliyorlar.

İnşaat malzemeleri, legolar, arabalar, uçaklar, futbol topları, tamir aletleri artık erkeklerin tekelinde değil . En azından gidip özellikle almasak da oyun gruplarında, kreşlerde özellikle oynatan aileler görmek mümkün. Ama erkekler için aynı şey söz konusu değil. Hala o geleneksel bakış açısıyla yüz yüzeyiz. Oyuncak bebek, mutfak aletleri, temizlik malzemeleri maalesef çok az anne-babanın “oğlum ileride bu işlerden kaçınmayan bir erkek olsun” diye düşünerek aldığı oyuncaklardır. Her iki cins için de bu oyuncakların tümü gereklidir.

Oyuncaklar ne kadar  gereklidir?

Kızım 1 yaşına gelene kadar hem diş kaşıntısı hem de nesneleri tanımak için her şeyi ağzına almayı seven bir çocuktu. O yüzden bu dönemlerinde özellikle sağlık açısından zararı olmayan oyuncaklar verdik.

6. ayından sonra tuşlu, müzikli oyuncaklar ilgilerini çekiyor. Ancak bir adet yeter, çünkü parmaklarını geliştirsinler tuşları tutturabilsinler yeter.

Evet biliyoruz oyuncak sektörü gözlerimizi boyuyor, gördüğümüz her şeyi almak istiyoruz, bebeğimiz görse çok mutlu olur diyoruz ve hemen ellerimizi cüzdanlarımıza atıyoruz, lütfen durup nefes alın! Biliyorum küçükken ne çok isterdiniz, severdiniz böyle şeyleri ama o işte kendinizi hatırladığınız yaşlarınızdaydı. 3ay+ yazıyor diye hemen 4 aylık bebeğinize göreymiş diye düşünüp doldurmayın evlerinizi. O artı işareti bazen çok uzun bir süreyi temsil edebiliyor. Erken dönemde alınan oyuncaklar çocukların sıkılmasına sebep olabiliyor.

Bir de işin bizimle ilgili bir boyutu var. Çocuğumuz yürümeye başladığında sırf ayağımızın altından çekilsin diye aldığımız oyuncaklar hiçbir işe yaramayınca sinirleniyoruz. “Kaç para verdik bu oyuncağa oynamıyorsun.. Atma yavrum atma kırılır!” diye söyleniyoruz. Atmayı sevdiği bir dönem ve biz önüne 1 kilo ağırlığında, alfabeyi, rakamları söyleyen bir oyuncağı koymuşuz, tabi atar. Ama attığında kimsenin canının yanmayacağı, ses çıkaran çıngıraklı top gibi oyuncaklar tercih edersek çocuk için daha sağlıklı olacaktır.

Çocuk emeklemeye ve yürümeye başladığı zaman artık kendi oyuncaklarını yaratmaya başlar.

Mutfak dolaplarındaki kavanozlar, tencere kapakları, çekmecelerdeki çoraplar, hatta bazen işe daldıysanız ayakkabılar… Bırakın keşfe çıksın çocuk, tabii güvenliği için onun alanı olmadığını söylemek ve uyarmak da gerekir.

Bu süreç uzun bir süre devam edecek ve keşif sonlandığında artık ilgi alanları belli olacak. Örneğin bizim evimizde içinde 8 adet kutunun olduğu bir dolap var. 3’ünde oyuncaklar 5’inde bize ait eşyalar. Bunlardan ikisini, tamir eşyaları ve bizim oyuncaklarımızın (iskambil kağıdı monopoli vs) bulunduğu kutuları, kızım oyuncak kutularından daha çok karıştırıyor.

1,5 yaşındayken odasının yarısını kaplayan bir çadır almıştık ama kızım ‘kuytu alan’ olarak tekli koltuğun arkasını, hatta çadırın arkasını arkasını tercih ediyor.

Oyuncak telefonu da eline aldığı sayılıdır. Tarak ve kumanda daha çok telefon olmuştur..

Siz ne kadar çocuğum gelişsin yaşıtlarından geri kalmasın diye düşünüp zeka ve beceri geliştirici oyuncaklar alsanız da o kendi döneminin ihtiyacına ve karakterine göre oyuncak seçecektir. Tabi ki ilgisi olan çocuk çok, onlar zaten soruyorlar. Bu ne? Miyav mı?  Ya da öğrenmiş size gösteriyor, dile getiriyor, hatta yaşını sorduğunuzda eliyle 1 bile yapıyor.

İlgisi olan çocuk sizi yönlendirecektir.

Daha çok okul döneminde öğrenecekleri  ABC, renkler, rakamlar ve zıt kavramların olduğu oyuncaklar çocuklara zorla öğretilmemelidir. Çocuklar ilgiliyse birlikte oynarken bahsedilir, tekrarlanır ancak çocuk istemiyor, sevmiyorsa o oyuncaklar rafa kaldırılmalıdır. Aksi takdirde üzerinde hissedeceği baskı daha fazla tepkisel yaklaşmasına hatta ileri gidilirse başaramamanın verdiği bir öz güven kaybına sebep olacaktır..

Çocuk odası oyuncakçı dükkanına mı döndü ?

Oyuncak deposu gibi odalar! Çok fazla oyuncak olunca biriyle oynamasa, biriyle oynar diye düşünebiliriz. Ama tam tersi! O kargaşanın içinde karar vermek çocuklar için çok zor. İlgisini dağıtacağı gibi oyun kurmasına da engel olacaktır. Zaten çocuklar eğer evde kardeş, kuzen, arkadaş yoksa hep sizinle oynamak isterler. İsterseniz hiçbir oyuncak olmasın hayali nesnelerle oynayabilirsiniz. Ya da sadece boğuşun, saklambaç, elimsende oynayın, çok yorulduysanız sırtınıza çıkmasına dolaylı masaj yapmasına izin verin. Bu oyunların tadını hiçbir oyuncak vermiyor onlara. Üstelik oyuncak fiyatları bu kadar pahalıyken. Şu örnek yeterli olacaktır. Mini futbolcular için kale ve futbol topunun olduğu bir oyuncak (18 ay üstü) fiyat 240TL. Bu parayla çocuk kitabı almayı tercih ederim. Kale yerine iki minderi yere koyup kaleye de kendim geçerim.

Belki ileride oynar diye atılmayan o kadar çok basit oyuncak var ki evde. Bebeğinizin ilgisini çok çekmediyse ve siz de tiyatro yapmayı çok sevmiyorsanız basit oyuncak dediklerimiz peluşları, keçeleri oldukça az alın derim. Yoksa koca bir sepet de onlar için yer yapacaksınız.

Peki neler almalı?

• İlk 6 ayda kaslarını geliştiren/ dişlerini kaşıyan, vurunca ses çıkartan ama kendisine vurduğunda canını acıtmayacak oyuncaklar almaya dikkat etmek gerekir.
• 1 yaş üstü artık yeteneklerini gösterdiği dönemleri; ritm tutuyorsa, kavanozlara, plastik kaplara kaşıklarla vurdurarak başlayın. Nesneleri üst üste koymaya çalışıyorsa; rengarenk, büyükten küçüğe, iç içe geçebilen ya da üst üste durabilen bardaklar var. Kızımın 1,5 yıldır hala severek oynadığı çok fonksiyonlu oyuncaklardandır bunlar. Bazen bana yemek pişiriyor bu kaplarda, bazen içlerine toplar koyup dondurma kasesi yapıyor, bazen de birinin altına bir şey saklıyoruz, yerlerini değiştirip hangisinde diye sorup hafıza yokluyoruz.

Bu dönemde değişik dokuları olan nesnelerle tanışmak çocuklar için heyecanlıdır. Kum ve su başta olmak üzere elleriyle uzun uzun dokunacakları nesneler, nişasta, un, çeşitli bakliyatlar; sünger, tüy, peluş, kadife dokular vb gibi malzemeler gelişimlerine katkı sağlamakla birlikte biraz daha bilinçleri oluştuğunda bu tarz maddelere dokunmayı reddetmelerinin de önüne geçilecektir.

• 2-3 yaşlarında artık hikayeler yazmaya başlıyorlar! İşte şimdi bebekler, arabalar, mutfak malzemeleri, doktor araç gereçleri amaçlarına uygun kullanılabiliyor. 2 yaşından önce de oynarlar ama tabi biz eşlik ederiz, hikayeyi biz yazarız ve uzunca bir süre de biz oynarız. Ama 3 yaşına yaklaştıkça bir de uzun konuşmaya başladılarsa sessizce onları izleyin hatta tabii ki kameraya çekin. 🙂

• 3-4 yaşları “tam çocuk oldu” dediğimiz dönemleri. Bir kere bisiklete binen bir çocuk o, üç tekerlekli de olsa… Parkta halatlı merdivenlerde yada köprülerde yürümek, evde koltuk tepelerinde yürümek,  atlamak ilgi alanlarından olacaktır. Oturduğu zamanlarda da legolar, takıp çıkarılabilen her türlü oyuncaklar bu yaşın gelişiminin karşılandığı oyuncaklardır.
• 4-6 bu yaşlar ise artık anaokulu dönemleri… El işleri , boyama, makasla kesme, simli, pullu, tüylü materyaller ile kolajlar yapma. Genel olarak parçaları birleştirme, yeni şeyler üretme adına yapılan çalışmalar ve oyunlar ilgi alanlarıdır. Çoklu sayıda yap-boz u artık birlikte oturup yapabilirsiniz. 1-2 sene öncesi gibi parçaları etrafa fırlatmayacaktır en azından.  Bu dönemin sonunda da artık çocuklar yavaştan birbirleriyle oyunlar kuracaklardır.

Sizinle oynadığı evcilik, doktorculuk, itfaiyecilik gibi oyunları öğretmenlerinin de sayesinde artık yaşıtlarıyla canlandıracaklardır.

Bir aktiviteyi hazır sunmayan, yani çocukların yaratıcılıklarını kullandıkları, hikaye kurabildikleri oyuncaklar, hem çocukların oyuncaklarla geçirdikleri süreyi uzatacaktır, hem de kişisel ve fiziksel gelişimlerine katkı sağlayan oyun duygusunun ortaya çıkmasını sağlayacaktır.

Sevgiler