Yirmi birinci yüzyılda ebeveynlik zor. Artan talepler, etkiler ve toplum normları tarafından sürekli değerlendiriliyoruz. Bu nedenle ebeveynler için belli kalıplardan çıkmak hatta çıkmayı düşünmek bile imkansız hale geliyor. Bununla birlikte, disiplin ve sınırları azaltmadan çocuklarımızı en iyi şekilde desteklemek için tam olarak kalıplarımızdan çıkmamız gerekiyor. Duyusal zeka nedir sorusu da tam olarak burada karşımıza çıkıyor!
Detaylara girmeden önce şunu söyleyebilirim ki; bizler ne zaman çocuklarımızın duyusal, duygusal ve bilişsel düzeydeki ihtiyaçlarını ya da streslerini tam anlamıyla anlayabileceğiz, işte o zaman çocuklarımızı hayata gerçek anlamda hazırlamış olacağız. Biz ebeveynlere çok iş düşüyor!
İçindekiler
Duyusal Zeka Nedir?
Duyusal zeka, beynimizin ilkel duyusal kablolamasının ve bunun günlük yaşam üzerindeki etkisinin içgörüsü ve farkındalığıdır. Dünyayı nasıl yorumladığımız ve etkileşime soktuğumuz, duyular yoluyla duyusal filtrelemenin ürünüdür. Görüyor, duyuyor, kokluyor, tadıyor, dokunuyor, hareket ediyor ve bunlara göre tepki veriyoruz.
Duyusal zeka, genetik kodlamaya dayanarak hepimiz için benzersiz bir şekilde gerçekleşen ve nasıl büyüdüğümüzden etkilenen ilkel ve bilinçdışı bir süreçtir.
Her insanın duyusal zekası farklıdır ve her insan aynı yere baksa bile aynı şeyi göremez, ya da aynı tadı alamaz… Mesela bazı insanlar, eşsiz genetik duyusal kodlamaları nedeniyle, fark etmediğiniz belirli bir sese duyarlı olabilirler.
Duyusal Zeka Kavramı Nasıl Ortaya Çıkmıştır ?
Duyusal zeka kavramı, 1960’lı yıllarda geliştirilen ve gelişimsel veya öğrenme güçlüğü çeken çocuklara uygulanan duyusal bütünleşme teorisine dayanmaktadır. Oysa her çocuğun duyuları, dış dünyadan gelen bilgilerin işlendiği ve beyne aktarıldığı bir geçiş kapısıdır ve bu da çocuğun çevreye verdiği cevabı tetikler.
Ebeveynler olarak çocuklarımızın duyusal düzeyde, optimal büyüme ve gelişmesi için teşvik edilmesinden sorumluyuz. Çocuklarımızın duyusal ihtiyaçlarını bildiğimiz zaman, onlara verilecek duyusal uyarıyı optimize edebilecek donanıma sahip olabiliriz.
Dengeli bir ortam sağlamak için çaba harcar ve çalışırsak, çocuklarımızın mutlu, pozitif ve başarılı bireyler olmalarına destek olarak, onları öz güvenle yetiştirebiliriz.
Bazı çocuklar yoğun ve gürültülü bir ortamda gelişebilir, bazıları ise sessiz ve sakin bir ortamda daha çok konsantre olabilir. Bazıları çoklu duyusal stimülasyona ihtiyaç duyabilirken, diğerleri düşük duyusal eşiğe sahip olabilir ve etraflarında çok fazla şey olduğu için bunalmış hissedebilir ve sinirlenebilir hale gelebilir.
Bu nedenle, ebeveynlerin, dünyayı çocuklarının bireysel gözleri ve eşsiz duyularıyla görebilmesi ve deneyimleyebilmesi çok önemlidir. Duyusal zeka, çocuğunuzun duyusal ihtiyaçlarını anlamasına yardımcı olmak ve çevreleri ile etkileşimleri için gerekli ayarlamaları yaparak kendilerini daha iyi ifade edebilmelerine olanak sunar.
Duyusal Zeka kavramında üst ve alt sınır olarak belirtilen iki eşik vardır. Aşağıda bu eşiklere sahip çocuklarda gözlemlenen hareketler ve tavırlar verilmiştir.
Yüksek Eşikli Çocuklar
Bu çocukların duyum eşikleri yüksektir, sistemlere yanıt vermeleri daha uzun sürmektedir ve duyusal uyaranlara daha açık davranırlar. Bir ağacın yaprakları gibiler. Büyür, renk değiştirir, rüzgarda hareket eder ve her şeye uyum sağlayabilirler. Aktiviteye, çeşitliliğe, yeniliklere ihtiyaçları olur ve değişimin tadını çıkarırlar.
Duyum arayan çocuklar kalabalık ortamlardan hoşlansa da, ebeveynler “yüksek eşikli” çocukları çok fazla aktiviteye ve kalabalığa maruz bırakmamaya dikkat etmelidir.
Çocukların sinir ve duyu sistemlerinin olgunlaşmamış olduğunu ve yetişkinlerin yapabildiği gibi onları kontrol edemediklerini unutmayın. Çocuğun duyusal aşırı yüke girmesine kolayca izin verirseniz, öngörülemeyen ve kontrolsüz davranışlarla karşılaşabilirsiniz. Ebeveynler, çocuğun dünyasını yönetmesine yardımcı olacak yapı, disiplin ve rutini uygulamak zorundadır. Yüksek Eşikli çocuklar için kurallara uymak ve sınırlara uymak çoğu zaman zordur ve ebeveynlerin onlara bu önemli yaşam becerilerini öğretmek için özel bir çaba göstermeleri gerekir.
Yüksek Eşikli Çocukların Özellikleri
- Aktif, kıpır kıpır, hareket halinde, heyecanlı, gürültücü
- Sürekli ilgi çekici, hiperaktif
- Güvenlik açısından zayıf, aşırı risk alırlar
- Sürekli hareket halinde ve keşfetmeye meraklıdırlar
- Yaratıcı ve enerjiktirler
- Daha fazla gözetim, güvenlik bilinci ve kesin sınırlar gerekir
Not : Yukarıdaki belirtiler (diğer göstergelerle birlikte) aşırı derecede mevcut olduğunda ve çocuğun öğrenme ve gelişimini etkilediğinde, SPD (duyusal işlem bozukluğu) olarak tanımlanır. Bu çocuklara sıklıkla DEHB (dikkat eksikliği bozukluğu) denir.
Düşük Eşikli Çocuklar
Bu çocukların duyum eşikleri düşüktür. Çok fazla faaliyete, kalabalığa, karışıklığa ve gürültüye olumsuz yanıt verme eğilimindedirler. Büyük ve kalabalık ortamlarda bulunmak istemeyebilirler. Genellikle küçük toplantıları tercih eder ve bire bir temasta gelişirler. Evde kalmayı, televizyon izlemeyi ve daha yalnız bir etkinlik olduğu için bilgisayarlarda zaman geçirmeyi tercih edeceklerdir. Açık hava sporları ve aktivitelerine daha yatkın olup, bisiklete binmeyi ya da ebeveynle yürüyüşlere çıkmayı sevebilirler… Genellikle solo sporları tercih ederler.
Bu çocuklara “düşük eşikli” çocuklar da denilir. Düşük eşikli çocuğunuzu duyusal uyarıcı faaliyetlere katılmaları için yavaşça teşvik edin. Bu çocuğunuzun çocukken olduğu gibi yaşamın normal duyusal talepleriyle ve daha sonraki yaşamlarıyla daha iyi başa çıkmasına yardımcı olacaktır.
Düşük Eşikli Çocukların Özellikleri
- Duygusal olarak reaktif, duyarlı, endişeli olabilirler
- Değişime dayanıklı, yapıya ve ritüellere bağlı
- Hiper uyanık: her zaman ortamı tararlar ve çok sezgisel, detay odaklıdırlar
- Uyarıcılardan ve / veya insanlardan uzak durmak isterler
- Sadece sınırlı giysi ve / veya yiyecekleri tolere ederler
- Dokunuştan / kucaklamalardan hoşlanmazlar
- Agresif ve zorlu olabilirler
Not: Yukarıdaki belirtiler (diğer göstergelerle birlikte) aşırı derecede mevcut olduğunda ve çocuğun öğrenme ve gelişimini etkilediğinde, SPD (duyusal işleme bozukluğu) ve bu formatta duyusal savunuculuk olarak da tanımlanır.
Duyusal Zeka İpuçları
Günümüz dünyasında inanılmaz miktarda gürültü var. Yani aşırı yüklenmenin olduğu hiper enerjik bir 21. yüzyılda yaşıyoruz. Bu nedenle çocuklarımızın duyusal asimilasyonunu yönetmenin akıllı yollarını bulmalıyız. Aşağıda sizin için bir kaç ipucu var!
- Sessiz zaman çocuklarımız için çok önemlidir. Pillerini şarj etmek için daha fazla zamana ihtiyaçları var.
- Çocuklar duyusal bozulmaya neden olabilecek bir ortama gireceklerse bunu öncesinde kendilerine izah edin, böylelikle kendilerine bu durumu yönetebilmeleri için fırsat vermiş olursunuz. Sürprizler çocuğunuzda baskı oluşmasına neden olabilir.
- Yüksek ya da düşük eşikli çocuğunuza eşiğine göre yaklaşımda bulunmayı unutmayın.
- Çocuklarınızla ihtiyaçları, stresleri ve korkuları hakkında konuşun.
- TV ve pasif oynamayı sınırlandırın.
- Çocuğunuz için duyusal planlar yapın, günlük ve haftalık aktiviteleriniz olsun.
- Onlara kendini düzenlemeyi öğretin; Onları neyin sakinleştirdiğini ve neyin aşırı yüklendiğini tespit etmelerine yardımcı olun.
Kendi ihtiyaçlarımızın yanı sıra çocuklarımızın ihtiyaçlarını bilmek ve öngörmek aşırı yüklenmeyi ve çatışmayı azaltır. Bu ihtiyaçlar aynı zamanda kendi ihtiyaçlarımızın aksinedir. Çocuklarımızı aşırı yükleme veya uyarma potansiyellerinden uzak tutan faaliyetlerin seçilmesi, olumlu ebeveynlik için çok önemlidir ve zorunludur.
Önemli Not: Bahsi geçen Duyusal Zeka eşikleri çocukların duyulara karşı verdiği üst ve alt tepkilere göre belirlenmektedir. Duyu tepkileri normal olan çocuklar için bu konuda bir çaba gösterilmesine gerek yoktur. Maksat duyu tepkilerini optimum düzeye getirmektir.
Sevgiler…
Bebek ve Çocuklarda Gelişim yazılarımızın hepsine BURADAN ulaşabilirsiniz.
